จังหวัดนครสวรรค์ มีชื่อปรากฏมาตั้งแต่ก่อนสมัยสุโขทัยเป็นราชธานี มีบันทึกในศิลาจารึกของสุโขทัย เรียกว่า เมืองพระบาง เป็นเมืองหน้าด่านที่สำคัญในการทำศึกสงคราม ภายหลังเรียกชื่อว่า เมืองชอนตะวัน และเปลี่ยนเป็นจังหวัดนครสวรรค์ ในที่สุด แต่ชาวบ้านทั่วไปเรียกว่า เมืองปากน้ำโพ ในประวัติศาสตร์มีหลักฐานทางโบราณคดีบ่งชี้ว่า จังหวัดนครสวรรค์ เคยเป็นเมืองเกษตรกรรมมาตั้งแต่ยุคต้นประวัติศาสตร์ เป็นศูนย์กลางของการคมนาคม เป็นที่ตั้งของกลุ่มชนชาวจีนที่เข้ามาทำการค้าขายระหว่างประเทศ
พระจุฬามณี ตั้งอยู่บนเขาดาวดึงส์ วัดคีรีวงศ์ สร้างตรงฐานพระเจดีย์เก่า ซึ่งสร้างในสมัยศตวรรษที่ 19 ปลายกรุงสุโขทัยอายุ 600 ปีมาแล้ว ภายในองค์พระเจดีย์ชั้น 4 มีพระพุทธรูปจำลองที่สำคัญของประเทศไทยไว้ให้สักการะบูชา 4 องค์ คือ พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) พระพุทธชินราชจำลอง พระพุทธโสธรจำลอง และพระพุทธรูปหล่อหลวงพ่อวัดไร่ขิง และภายในโดมเจดีย์ มีภาพจิตรกรรมฝาผนังเกี่ยวกับพระพุทธประวัติไว้ให้ชมด้วย ประตูทางเข้าด้านล่างเปิดทุกวัน เวลา 07.00-18.00 น.
สอบถามเพิ่มเติมได้ที่ โทร. 0 5622 2009, 0 5622 6199
บริเวณเชิงเขามีฝูงลิงจำนวนมากและฝูงค้างคาวในเวลาเย็น สำหรับเขาแก้วอยู่ในบริเวณเดียวกันกับเขาหน่อ ปัจจุบันมีถนนคั่นกลางอย่างชัดเจน เขาแก้วมีถ้ำหลายถ้ำอันเป็นที่อยู่ของฝูงค้างคาว โดยเฉพาะในเวลาพลบค่ำฝูงค้างคาวจะพากันบินออกหากินจากปากถ้ำนับล้านตัว สร้างความน่าตื่นตาตื่นใจและความประทับใจแก่ผู้พบเห็น
สันนิษฐานว่าอยู่ในสมัยทวาราวดี บริเวณเมืองโบราณมีคูเมืองเป็นเนินดินโดยรอบเป็นรูปสี่เหลี่ยม แต่มุมทั้งสี่เป็นรูปมนจนเกือบเป็นวงกลม ล้อมรอบด้วยคูเมืองซึ่งกว้าง 20 เมตร ปัจจุบันมีสภาพเป็นที่ลุ่มน้ำขัง แต่ยังเป็นร่องรอยพอมองเห็นเค้าคูเมืองได้อย่างชัดเจน มีความยาว 800 เมตร กว้าง 700 เมตร คิดเป็นเนื้อที่ 300 ไร่เศษ เนื่องจากบริเวณภายในคูเมืองดังกล่าวมีลักษณะเป็นเนินสูงกว่าพื้นที่รอบนอกคูเมือง ชาวบ้านเรียกว่า “โคกจันเสน” ในบริเวณเมืองโบราณได้ขุดพบโบราณวัตถุหลายอย่าง ประเภทที่ทำด้วยเศษดินเผาอาทิ พระพิมพ์ต่าง ๆ ตุ๊กตา ตะเกียง ประเภทที่ทำด้วยหิน ได้แก่ ฐานบัว ธรรมจักร ขวานหินขัดที่ทำด้วยโลหะ มีตุ้มหูทำด้วยตะกั่วหรือดีบุก ใบหอกที่ทำด้วยสัมฤทธิ์ ปัจจุบันโบราณวัตถุดังกล่าวเก็บรักษาไว้ที่ พิพิธภัณฑ์จันเสน ซึ่งตั้งอยู่ในวัดจันเสน เปิดให้เข้าชมทุกวัน ตั้งแต่เวลา 09.00-16.00 น.
เป็นประเพณีที่สืบทอดมาจากบรรพบุรุษของคนไทยเชื้อสายจีนที่อาศัยอยู่ในเมืองนครสวรรค์ งานตรุษจีนจะเริ่มวันที่ 29 มกราคม – 9 กุมภาพันธ์ 2562 ชมขบวนแห่ขบวนมังกร สิงโต เจ้าแม่กวนอิม โคมไฟ (เต็งลั้ง) สว่างทั่วเมืองปากน้ำโพ กว่า 10,000 ดวง และการแสดงอื่น ๆ ไปตามถนนสายหลักในเขตเทศบาลเมืองนครสวรรค์ ถนนสายมังกรนครสวรรค์สว่างไสวต้อนรับนักท่องเที่ยวในวันที่ 7 กุมภาพันธ์ 2562 ชมขบวนแห่กลางวัน ในวันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2562 ชมขบวนแห่กลางคืน เป็นขบวนแห่อันน่าประทับใจ โดยเฉพาะการเชิดสิงโตและมังกรทอง การจัดงาน 12 วัน 12 คืน
คณะกรรมการจัดงานประเพณีแห่เจ้าพ่อ-เจ้าแม่ปากน้ำโพ ททท.สำนักงานนครสวรรค์ โทร.0 5622 1811
วัดพระปรางค์เหลือง ตั้งอยู่ที่ ต.ท่าน้ำอ้อย กรมศิลปากรคำนวณอายุจากสถานที่มีอายุเกิน 230 ปีสร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 1762 หรือปลายสมัยอยุธยา จากบันทึกของพระวิหารและพงศาวดารได้บันทึกไว้ว่าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 หรือพระพุทธเจ้าหลวง ได้เดินทางไปยังวัดพระปรางค์เหลืองถึง 3 ครั้งด้วยกัน ซึ่งในปี 2562 จะมีการจัดขบวนเรือเสด็จประพาสต้น(จำลอง) กลางลำน้ำเจ้าพระยา จัดกิจกรรมการประกวดการแต่งกายย้อนยุคในสมัยรัชกาลที่ 5 จัดกิจกรรมแข่งเรือยาวพระราชทาน ระยะเวลาจัดงาน 11-12 สิงหาคม 2562 โทร. 0 5626 7374 ต่อ 115